@misc{Fijałkowski_Łukasz_Rola_2013,
 author={Fijałkowski, Łukasz},
 year={2013},
 rights={Wszystkie prawa zastrzeżone (Copyright)},
 publisher={Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu},
 description={Ekonomia = Economics, 2013, Nr 4 (25), s. 54-63},
 language={pol},
 abstract={W artykule przedstawiono interpretację "ekonomicznej teorii zachowań ludzkich" Gary'ego S. Beckera w zakresie relacji tego stanowiska metodologicznego do psychologii. Celem artykułu jest właściwe rozpoznanie roli, jaką psychologia odgrywa zarówno w pracach samego Beckera, jak i w jego economic approach. Związki "ekonomicznej teorii zachowań ludzkich" z psychologią poddane zostają analizie w następujących aspektach: w deklaracjach samego Beckera, w praktyce jego pracy, a także w kontekście metodologicznych źródeł inspiracji "podejścia ekonomicznego", z możliwością jego korekty w kierunku bardziej konsekwentnego wykorzystania osiągnięć psychologii. Beckerowska orientacja metodologiczna przedstawiona zostaje w taki sposób, aby ukazać jej historyczne i teoretyczne korzenie i inspiracje. Interpretowana jest jako bezkompromisowe zastosowanie logiki wyjaśniania sytuacyjnego, Popperowskiej zasady racjonalności, Robbinsowskiej analitycznej definicji ekonomii i Friedmanowskiego stanowiska dotyczącego nieważności "realizmu" założeń modeli ekonomicznych. W artykule wskazano, iż mimo inspiracji utylitarystyczną psychologią J. Benthama, "ekonomiczna teoria zachowań ludzkich" Beckera mieści się w antypsychologistycznym paradygmacie metodologii ekonomii. Zgodnie z dyrektywami metodologicznymi Poppera, Robbinsa i Friedmana, u Beckera mamy bowiem do czynienia z zastąpieniem realistycznego opisu psychiki człowieka aksjomatycznymi, "nierealistycznymi" założeniami o maksymalizacji i racjonalności. Jednakże wiedza psychologiczna jest dla teorii Beckera istotna, ponieważ stanowi ważny warunek trafnego konstruowania indywidualnych funkcji użyteczności. W związku z tym spostrzeżeniem, na przykładzie zagadnienia z zakresu psychologii moralności zaprezentowano możliwość głębszego zakorzenienia "ekonomicznej teorii zachowań ludzkich" w Benthamowskim pierwowzorze, z korzyścią dla wyjaśniania ludzkich wyborów i zachowań. Jak wskazuje D.C. North, w ramach ekonomii neoklasycznej powstaje problem: Dlaczego ludzie przestrzegają norm i praw oraz przestrzegają umów w warunkach, kiedy maksymalizacja indywidualnej użyteczności sugerowałaby inny wybór? Rozwiązaniem tego problemu może być przyjęcie istnienia źródła użyteczności w znaczeniu Beckerowskiej produkcyjnej teorii gospodarstwa domowego, które można nazwać samozadowoleniem moralnym. Takie rozumowanie może się spotkać z krytyką dotyczącą generalnie omawianej koncepcji metodologicznej, szczególnie z zarzutem o "adhokerię" w rozumieniu Blauga. Tymczasem przyjemności i przykrości związane z przekonaniami moralnymi znajdują swoje zakorzenienie w psychologicznej, a nawet biologicznej wiedzy o człowieku, jego potrzebach i psychice. Proponowane w artykule podejście pozwala osiągnąć kilka celów. Po pierwsze, dawny prekursor "podejścia ekonomicznego" J. Bentham próbował stworzyć możliwie pełną listę rodzajów przyjemności i przykrości. Taka lista może współcześnie powstać dzięki zdobyczom psychologii, które Benthamowi były nieznane. Po drugie, osiągnięcia psychologii mogą oferować zarówno inspiracje, jak i empiryczne, indukcyjne uprawdopodobnienia przyjmowanych w Beckerowskich funkcjach użyteczności źródeł użyteczności, oddalając tym samym zarzut o "adhokerię"},
 title={Rola psychologii w ekonomicznej teorii zachowań ludzkich Gary'ego S. Beckera},
 type={artykuł},
 keywords={Gary S. Becker, Jeremy Bentham, ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, ekonomia neoklasyczna, psychologia moralności, economic approach to human behavior, neoclassical economics, moral psychology},
}